Kerkgeschiedenis Den Helder
Heilige St. Nicolaas Langestraat
Vanaf ongeveer 1724 verkeerde de rooms-katholieke parochie in een toestand van ballingschap. Binnen de katholieke kerk in de Nederlanden heersten grote spanningen. Na jaren van conflicten tussen de pauselijke autoriteit en de lokale geestelijkheid binnen de Hollandse Zending, werd Cornelius Steenoven zonder toestemming van Rome tot aartsbisschop van Utrecht gewijd. Paus Benedictus XIII excommuniceerde hem, waarmee het schisma – dat in verband werd gebracht met Cornelius Jansenius en het jansenisme – officieel werd. Deze gebeurtenis markeert het ontstaan van de Oud Katholieke Kerk van Nederland: een kerk die zich losmaakt van Rome, maar vasthoudt aan de katholieke traditie, met kritiek op de pauselijke onfeilbaarheid en centralisatie.
​
Ondertussen was de gereformeerde leer en kerk de publieke kerk van de Republiek. De katholieke kerk was teruggedrongen tot het niveau van schuilkerk en werd bovendien verscheurd door interne verdeeldheid. In de parochies van Huisduinen en Oud Den Helder volgde de meerderheid van de gelovigen hun pastoors Johannes Heycamp en diens opvolger Godefridus Verheul, beiden aanhangers van het jansenisme. Een minderheid dacht daar anders over en wilde de band met de bisschop van Rome, de paus, handhaven. Zij mochten echter geen gebruik meer maken van het kerkgebouw aan de Langestraat. Voor hun eredienst moesten zij uitwijken naar de kerken in de Zijpe en werden daarom spottend 'Zijplopers' genoemd.
​
Vanaf 1784 kwam er meer ruimte voor de katholieken. Een groep parochianen richtte een verzoek aan de Gecommitteerde Raden van de Staten van Holland en West-Friesland om toestemming te krijgen op de Helder een kerkhuis te mogen stichten en daar ook een priester (pastor) te mogen aanstellen. Dit verzoek werd ingewilligd: de Staten reageerden welwillend, zij het onder de voorwaarde dat het om een 'onopzichtig' kerkhuis zou gaan. En dat werd het ook, al weten we niet precies hoe het eruit heeft gezien. In 1785 werd toestemming gegeven voor een kerkgebouw en een eigen pastoor. Er werd een woonhuis gekocht van Jan Spanjaard aan de Langestraat tegenover de Blomsteeg. Het kerkgebouw was meer een woonhuis, ongeveer 12 meter lang.
​
​
Het werd inderdaad een 'onopsigtig' kerkgebouw, al weten we niet precies hoe het eruit heeft gezien. Enkele jaren terug is een maquette gemaakt, het is alleen niet duidelijk wat hiervoor als voorbeeld heeft gediend.
Het beeld van de heilige Nicolaas behoort tot de oudste katholieke voorwerpen in Den Helder. Het houten beeld stond van 1788 tot 1849 in de Nicolaaskerk en werd daarna overgebracht naar de Petrus en Pauluskerk. In de nieuwe Nicolaaskerk kreeg het opnieuw een plaats, maar na de sluiting van die kerk keerde het terug naar de Petrus en Pauluskerk. Daar heeft het nu een prominente plek, links vooraan naast het liturgisch centrum. Het belang van dit oude beeld is niet altijd onderkend en de maker is onbekend gebleven.
