Relikwie uit de Westerkerk

Van alle kerken in Den Helder vind ik de Westerkerk het meest aansprekende en karakteristieke kerkgebouw. We kunnen er alleen nog maar van genieten via oude afbeeldingen, want de kerk is er allang niet meer. De kerk moest in 1944 tegen de vlakte, en datzelfde lot trof het hele Ouwe Helder, want het moest plaatsmaken voor de Atlantikwall-verdedigingslinie, die Nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft aangelegd ter voorkoming van een geallieerde invasie. Kort daarvoor werd het Ypma-orgel veiliggesteld en verhuisde naar de Gereformeerde Kerk in Breezand, waar het nog veertig jaar zijn klanken liet horen.

De Westerkerk werd ingewijd op 9 november 1845 en verrees in een tijd waarin Den Helder zich ontwikkelde tot een belangrijk marinebolwerk. Het was een kruiskerk, gebouwd in de stijl van de zogenaamde Waterstaatskerken – kerken die met financiële steun van de overheid tot stand kwamen. De aanneemsom bedroeg f 32.800, waarvoor men niet alleen een kerk kreeg met toren, slag- en uurwerk, maar ook een preekstoel, klankbord en doophek, alles vervaardigd uit massief mahoniehout. De kerkzaal was ruim en licht, met een gaanderij vanwaar men zelfs direct toegang had tot de preekstoel – een bijzondere constructie. Gelijktijdig met de ingebruikname van de Westerkerk werd de Oude Kerk afgestoten, dat moest ook wel want het was viel bijna van ellende in elkaar. De laatste dienst werd geleid door dominee L.V. Ledeboer, terwijl de eerste dienst in de nieuwe Westerkerk werd geleid door dominee B.G. Clement. Op dat moment had de Hervormde Kerk van Den Helder twee predikanten.

In 1876 legde een felle brand de kerk grotendeels in de as. De schade werd geraamd op f 31.300 – vrijwel gelijk aan het oorspronkelijke bouwbedrag – en werd volledig door de verzekering vergoed, zo meldde de krant op 18 mei 1877. De herbouw liet niet lang op zich wachten. In 1878, twee jaar na de brand, werd de kerk heropend, mét een nieuw orgel van L. Ypma & Co. en een opnieuw gegoten klok, die op zondag 17 november 1878 voor het eerst weer klonk over de daken van Den Helder.

Ik heb me altijd afgevraagd of er iets is overgebleven van de Westerkerk – een stuk kerkbank, een steen of een klok. Maar helaas, niks geen protestantse relikwieën. Wat nu nog rest van de Westerkerk zijn wat afbeeldingen, vooral van ansichtkaarten. Totdat ik een tijdje terug via Facebook een afbeelding zag langskomen van een oude bijbel. De grote letters aan de voorzijde bewijzen de herkomst van de Westerkerk. Het jaartal 1878 ook. Het is het jaar van de ingebruikname van de kerk na de brand. Het is een kerkenraadsbijbel – een groot exemplaar dat rechtop in de bank stond van de kerkenraad en kerkvoogdij. We kunnen eruit afleiden dat de brand ook de kerkenraadsbijbels heeft verwoest die in de banken stonden. Deze zijn in 1878 vervangen door het exemplaar dat ik op het scherm van mijn telefoon voorbij zag komen. Zo is deze bijbel een tastbare schakel van een verdwenen kerkgebouw én een gemeente die in de loop der tijd veel heeft doorstaan.