Maarten 't Hart en de apostolischen

Als je je verdiept in het spoor van de apostolischen, raak je al snel het spoor bijster. De apostolische beweging is eerder een genootschap dan een kerk. Ze is minder institutioneel van aard en daardoor misschien ook moeilijker te volgen. Vooral na de oorlogsjaren hebben zich in het land veel afsplitsingen voorgedaan. Soms als gevolg van verschillen in visie en inzicht, maar vaak ook door botsende karakters en ingewikkelde familieverhoudingen.

In Den Helder heeft dit geleid tot het bestaan van twee apostolische kerken: het Apostolisch Genootschap aan de Sumatrastraat en de Nieuw-Apostolische Kerk aan de Annie Romein-Verschoorlaan. Zoek de verschillen — dat valt nog niet mee.

Ik ben geen fan van Maarten ’t Hart; hij schrijft veel over zijn gereformeerde verleden, dat hij maar niet lijkt te kunnen loslaten. Ik hou wel van kerkelijke humor, maar bij hem slaat die vaak door in blasfemie. Toch heeft hij in zijn boek De jacobsladder een mooie dialoog opgebouwd tussen de ik-figuur, Adriaan, en diens grootvader. Adriaan was destijds bij de marine in Den Helder gedetacheerd.

Mijn grootvader lachte alleen maar. Hij trok vergenoegd aan zijn sigaar.

‘Het heeft ook geen zin om erover te praten,’ zei ik, ‘het is allemaal even dwaas, allemaal belachelijk, idioot. Neem nou alleen al die kerkgenootschappen. In Den Helder heb je twee Apostolische kerken. Wat is dat toch, die Apostolische kerk?

‘O, jongen, ‘ zei hij, ‘dat is zoiets prachtigs. Dat Apostolische gedoe is in de vorige eeuw in Engeland ontstaan. De stichter was, min of meer, Edward Irving. Ergens rond 1830 las hij in Efeziërs 4 vers 8 en vers 11 dat Christus ons apostelen, profeet, evangelisten en herders geeft. Op grond van die tekst meende hij dat de kerk al eeuwenlang het apostel- en profetenambt had verwaarloosd.. Dus benoemden Irving en zijn volgelingen zichzelf tot apostelen en profeten en begonnen overal rond te bazuinen dat zij door God geroepen waren en dat iedereen zich bij hem moest aansluiten, Al spoedig was het eenheli beweging geworden, ook buiten Engeland. Sindsdien zijn ze in minstens tien verschillende richtingen afgesplitst die elkaar allemaal naar het leven staan. Katholiek Apostolisch. Hersteld Apostolisch. Nieuw Apostolisch. Enzovoort. In ruim honderd jaar! Meer dan tien splinternieuwe kerkgenootschappen - is het niet geweldig?’

‘Nee,’ zei ik, ‘het is alleen maar afschuwelijk, ik begrijp niet dat u dat zo boeiend kunt vinden -al die scheuringen en splitsingen.’

‘Het wijst op een levend geloof.’

‘Gelooft u zelf eigenlijk nog wel?’ Eén moment vergat mijn grootvader aan zijn sigaar te trekken (…).